تأثیر شکل زمین و ویژگی‌های خاک بر حضور و صفات رویشی تیس (Sorbus aucuparia L) در ذخیره‌گاه جنگلی اندبیل خلخال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل

2 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

تیس (Sorbus aucuparia L) یکی از گونه‌های نادر، در معرض خطر و بسیار رزش درختچه‌ای ذخیره‌گاه جنگلی اندبیل‌خلخال است. پژوهش پیش رو به‌منظور بررسی ارتباط بین حضور و صفات رویشی این‌گونه با شکل زمین و برخی عوامل خاکی در ذخیره‌گاه جنگلی اندبیل خلخال انجام گرفت. به این منظور در ارتفاع 1940 تا 2540 متر از سـطح دریا، 34 قطعه نمونۀ دایره‌ای500 متر مربعی در داخل هر سه شکل مختلف زمین (یال، دامنه و دره) و چهار جهت جغرافیایی (شمال، جنـوب، شرق و غرب) به‌روش انتخابی تعیین و مشخصه‌های‌کمّی پایه‌های تیس اندازه‌گیری شد. همچنین در هر قطعه نمونه، یک نمونه خاک از عمق صفر تا40­­ سانتی‌متر تهیه شد تا با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه‌های‌اصلی، ارتباط خواص خاک با پراکنش تیس بررسی شود. بیشترین تعداد درخت در هکتار (131/2 اصله) در شکل یال- جهت جنوبی، قطر یقه (9/1 سانتی‌متر)، قطر تاج (2/1 متر) و ارتفاع درختچه‌های تیس (3/1 متر) در جهت جنوبی- شکل دامنه به‌دست آمد. بافت خاک زیر درختان تیس، لومی تا لومی- رسی با اسیدیتۀ 6/1 تا 6/7، هدایت الکتریکی 0/52 تا 0/97 دسی‌زیمنس بر متر، درصد ازت 0/39 تا 0/73، درصد کربن آلی 3/24 تا 6/22 و درصد کربنات کلسیم 5/21 تا 16/1 بود. نتایج تجزیه‌وتحلیل مؤلفه‌های اصلی نشان داد که حضور این گونه در رویشگاه‌های دامنه با مشخصه‌های هدایت‌الکتریکی، درصد ازت، سیلت و کربنات کلسیم و در رویشگاه‌های یال با درصد کربن آلی ارتباط بیشتری دارد. به‌طور کلی می‌توان اظهار داشت که در محدودۀ ارتفاعی 1940 تا 2540 متر از سـطح دریا، یال‌ها با بافت خاک لومی- رسی به‌دلیل حضور بیشتر و دامنه‌های‌جنوبی با بافت خاک لومی- رسی به‌دلیل برخورداری از اندازه‌های بزرگ‌تر مشخصه‌های‌کمّی درخت تیس، شرایط مطلوب‌تری را برای زیست این گونه فراهم می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of landform and edaphic characteristics on the presence and vegetative traits of rowan (Sorbus aucuparia L.) in Andabil forest, Khalkhal region

نویسندگان [English]

  • Y. Rostamikia 1
  • KH. Sagheb-Talebi 2
1 Research Assist. Prof., Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, I.R. Iran
2 Research Assoc. Prof., Forest Research Department, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, I.R. Iran
چکیده [English]

Rowan (Sorbus aucuparia L.) is one of the valuable, rare and endangered shrub species in Andabil forest reserve. This study aimed to determine the relationship between vegetation properties of Rowan with soil and physiographic factors in Andabil forest reserve. For this purpose, from 1940 to 2540 m.a.s.l, 34 circular sample plots with an area of 500 m2, in three landforms (ridge, valley, and slope) in four aspects (north, south, east, and west) were selectively established and quantitative characteristics of Rowan were measured. In addition, within each sample plot, a mixture of soil samples was collected from 0 to 40 cm and some of the physical and chemical properties were measured in the laboratory. In order to study the relationship between Rowan distribution and edaphic characteristics, the principal component analysis was applied. The results of two-way analysis of variance along with the interaction between land form and aspect on the mean of quantitative characteristics showed that it has a significant effect on the quantitative characteristics such as the number of tree in hectare, height, collar diameter and crown diameter. The highest mean N/ha (131.2) in southern aspects and ridge landform, collar diameter (9.1cm), crown diameter (2.1m) and height (3.1m) were measured in southern aspects and slope landform. Soil texture in Rowan habitats is loam to clay- loam with pH (6.1 to 6.7), EC (0.52 to 0.97 ds/m), N% (0.30 to 0.75), OC% (3.24 to 6.22) and CaCO3% (5.21 to 16.1) were measured. The PCA analysis showed that the presence of this species in slope sites with EC, N%, Silt and CaCO3 and in ridge sites with OC% was more correlated. In general, it can be stated that the number of trees per hectare in the ridges and the increase of the quantitative characteristics of this species in the southern aspects on slopes landform in the range of 1940 to 2540 m.a.s.l. with loam- clay texture have provided more favorable conditions in term of quantitative characteristics for the growth of this species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Andabil forest
  • Habitat conditions
  • Principal component analysis
  • Soil factors
  • Sorbus aucuparia L