برآورد مه‌بارش و باران‌ربایی در توده طبیعی راش شرقی خالص در جنگل‌های‌ هیرکانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری جنگلشناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

2 استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه علوم منابع طبیعی، دانشگاه تامپسون ریورز، ایالت بریتیش کلمبیا، کانادا

4 پژوهشگر ارشد گروه پیشگیری از حوادث، هواشناسی و هیدرولوژی، موسسه تحقیقات جنگلداری و تولیدات جنگل (FFPRI)، آژانس توسعه و تحقیقات ملی, ژاپن

چکیده

جنگل‌های هیرکانی به‌واسطه دما و رطوبت‌نسبی بالا مه‌غلیظ در ارتفاعات و مهبارش از دیگر جنگل‌های معتدله و پهن-برگ خزان‌کننده جهان متمایز شده‌اند. اهمیت مه‌بارش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع ورودی‌‌ آب و تولید رطوبت در جنگل بسیار تاکید شده است. هدف از پژوهش حاضر کمی‌سازی مه‌بارش و باران‌ربایی توده‌طبیعی‌ راش (Fagus orientalis Lipsky) در ارتفاعات و بیان اهمیت مه‌بارش در جنگل‌های‌هیرکانی است. نمونه‎برداری‌ها در زمان رشدکامل برگ درختان تا قبل از شروع‌خزان برگها در سالهای 1395و 1396در جنگل خیرود-بهاربن انجام شد. به-منظور اندازه‌گیری باران و تاج‌بارش به ترتیب 10 و 122 باران‌سنج در فضای‌باز و زیرتاج‌پوشش قرارگرفت. دردوره پژوهش 22 رخداد باران با مقدارتجمعی 648 میلی‌متر ثبت شد و درصد‌های تجمعی‌تاج‌بارش و باران‌ربایی در توده به ترتیب 99/4 و 0/2 درصد بدست آمد. به‌دلیل حضور مه درتوده با درصدتجمعی 3/5 درصد 14 رخداد با باران‌ربایی منفی (تاج‌بارش بیشتر از باران) و مقدارتجمعی 22/6- میلی‌متر و 3/5- درصد از بارندگی و 8 رخداد باران با باران‌ربایی مثبت (تاج‌بارش کمتر از باران) و مقدار تجمعی باران‌ربایی 25/5 میلی‌متر و 3/9 درصد از بارندگی ثبت شد. بیشترین مه‌بارش در سال 1395 و در مهرماه مشاهده شد. نتایج نشان‌داد مه‌بارش سبب افزایش تاج‌بارش و کاهش باران‌ربایی می‌شود. بنابراین درختان راش تأثیر قابل توجهی بر فرآیندهای هیدرولوژیک محلی داشته و محافظت آنها در اکوسیستم کوهستانی موجب به‌دام انداختن قطرات مه و تولید مه‌بارش می‌شود که به تامین آب‌زیرمینی و رطوبت اکوسیستم کمک خواهدکرد. درک فرآیندهای هیدرولوژیک توده با درنظرگرفتن پدیده‌های جوی به مدیران جنگل در مدیریت بهینه توده‌های جنگلی و تنظیم ورودی آب به اکوسیستم یاری خواهدکرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fog precipitation and rainfall interception in a pure natural oriental beech (Fagus orientalis L.) stand in the Hyrcanian Forests, North of Iran

نویسندگان [English]

  • Atefeh Dezhban 1
  • Pedram Attarod 2
  • Ghavammodin Zahedi Amiri 2
  • Thomas Grant Pypker 3
  • Kazuki Nanko 4
1 Ph.D., Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
2 Prof., Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
3 Associate Prof, Department of Natural Resource Sciences, Thompson Rivers University, British Colombia, Canada
4 Senior researcher, Department of Disaster Prevention, Meteorology and Hydrology, Forestry and Forest Products Research Institute, Japan
چکیده [English]

The Hyrcanian forests are typical deciduous broadleaf forests characterized by an important role in providing moisture to vegetation by fog precipitation (FP). The importance of FP on vegetated surfaces as a source of moisture has been acknowledged for a long time. The aim of this study was to quantify FP and water interception in a natural oriental beech (Fagus orientalis) stand in the Hyrcanian forests. Event-based measurements were carried out on 2016 and 2017 during the full leaf period. The rain-collectors used for measuring throughfall and gross-rainfall were n=122 and 10, respectively. During the measurement period 22 rainfall events occurred (total rainfall = 648 mm). The amount of throughfall and interception were 99.4% and 0.2%, respectively. Due to considerable amount of fog (3.5%) throughfall was found to be greater than 100% of GR in 14 rainfall event with negative interception (total=-22.6 mm) and 8 rainfall event were found with positive interception (total=25.5 mm). Maximum of FP was measured in September of 2016. Results indicated the role of FP on increasing of throughfall and decreasing interception. Because of the various bioclimatic condition in the Hyrcanian forests, interception is extremely different in oriental beech stands. Then, Fagus orientalis would have significant influence on the local hydrological processes of the mountain forests of Hyrcanian and its water demand would supply by FP in dry seasons. So, the maintenance of beech stands would help to increase of FP by capturing of fog droplets which would provide groundwater and water demand supply of these ecosystems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fog precipitation
  • Fagus orientalis
  • Rainfall interception
  • Throughfall
  • The Hyrcanian forests