تعیین توان اکولوژیک کاربری‌ها بر پایه واحدهای عکس‌العمل هیدرولوژیکی و ارزیابی آسیب‌پذیری جهت بهره‌برداری پایدار حوزه آبخیز جنگلی (مطالعه موردی: حوزۀ‌ آبخیز ذیلکی‌رود گیلان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مهندسی جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

2 دانشیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

3 استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

چکیده

این مطالعه با هدف ارائه مدل توان اکولوژیکی ویژه چند عامله بر پایة عوامل اکولوژیک واحد‌های عکس‌العمل هیدرولوژیکی جهت تعیین توان اکولوژیک کاربری‌های مختلف در حوزة آبخیز جنگلداری 23 ذیلکی‌رود گیلان انجام شد. ابتدا با ArcSWAT تعداد 608 واحد عکس‌العمل هیدرولوژیکی در قالب 39197 پلی گون مستقل از هم در حوزه ذیلکی‌رود بدست آمد. سپس با سنجش واحد‌های عکس‌العمل هیدرولوژیکی با مدل‌های ویژه توان اکولوژیک، بازدهی زمین‌های حوزه از نظر تولید، آسیب‌پذیری کیفی و نیازمندی‌های مدیریت سنجش شد. در گام بعدی آسیب‌پذیری نهایی واحد‌های عکس‌العمل هیدرولوژیکی در مقابل تخریب ناشی از بهره‌برداری با شاخص‌های هیدرولوژیکی سنجش شد. برای ارزیابی شاخص‌های هیدرولوژیکی، با اجرای مدل SWAT و واسنجی و تحلیل حساسیت، پارامترهای موثر در شبیه‌سازی رواناب و رسوب را بدست آورده و در هر واحد عکس‌العمل هیدرولوژیکی مقدار کمی شاخص‌های هیدرولوژیکی برآورد شد و واحد‌های عکس‌العمل هیدرولوژیکی دارای توان تولید و بهره‌برداری خارج از حد مجاز شاخص، به کاربری‌ حفاظتی و حمایتی تغییر یافتند. به‌طوری‌که کاربری‌های توان 1 جنگلداری و توان 1 اکوتوریسم متمرکز بدون تغییر مساحت، کاربری‌های توان 2، 3 و 4 جنگلداری و توان 2 اکوتوریسم متمرکز کاهش سطح پیدا کردند و کاربری کارکرد حفاظتی و حمایتی با مساحت 14083 هکتار افزایش سطح داشتند. از آنجا که فاکتورهای شیب، خاک و کاربری ‌اراضی بیشترین تنوع را در سطح منطقه داشتند و بیشترین محدودیت را سبب می‌شوند، بنابراین استفاده از واحد‌های عکس‌العمل هیدرولوژیکی برای طبقه‌بندی توان اکولوژیک کاربری‌ها و شبیه سازی پارامترهای مدیریتی، امکان ارزیابی آسیب‌پذیری کاربری را بصورت کمی فراهم کرده و ابزار مناسبی برای ارزیابی توان سرزمین است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determination of Ecological Capacity of Applications Based on Hydrological Response Units and Vulnerability Assessment for Sustainable Utilization of Forest Watersheds (Case Study: Zailakirood Basin in Guilan Province)

نویسندگان [English]

  • A. Kazemi Talkouyee 1
  • M. Jourgholami 2
  • J. Feghhi 3
1 Ph.D. Student of Forest Engineering, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
2 Assoc. Prof., Department of Forestry and Forest Economics, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
3 Prof., Department of Forestry and Forest Economics, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to provide a multi-factor ecological power model based on the ecological factors of hydrological response units in order to assessing the ecological potential of different uses in the Zailakirood Basin, northern Iran. First, by employing ArcSWAT 608 units of hydrologic response in 39197 independent polygons were found in the study area. Then, by measuring the hydrological response units by using special ecological capability models, the yield of the studied lands was measured in terms of production, quality of vulnerability and management requirements. In the next step, the final vulnerability of the hydrological response units was assessed against the degradation caused by forest utilization by employing hydrological indicators. In order to evaluate hydrologic indexes, by applying the SWAT model, calibration and sensitivity analysis, the effective parameters in runoff and sediment simulation have been obtained and in each of hydrological response unit, the numerical value of the hydrologic indexes estimated then the hydrological response units which were capable of producing sediments more than the determined limit of the index was changed to protective and supportive usage. So, the usage of potential of utilization 1 of forestry and centralized ecotourism capacity 1 remained without changing the area, potential of utilization 2,3 and 4 of forestry and centralized ecotourism capacity 2 reduced in area. And finally protection and supportive function with an area of 14083 hectares increased. Since slope, soil and land use have the highest variation in the region and cause the most limitation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecosystem performance
  • Hydrologic indexes
  • Quantitative vulnerability
  • Hydrologic response unit