الگوی پراکنش و رقابت بین‌گونه‌ای سه گونۀ بلوط در توده‌های جنگلی بانۀ کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

2 مربی پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه

چکیده

بررسی الگوی مکانی افراد یک گونه و نیز کنش‌های متقابل آنها به‌منظور درک پویایی مکانی و زمانی جوامع ضروری است. این تحقیق با هدف تعیین الگوی مکانی سه گونۀ عمدۀ بلوط شامل برودار، مازودار و وی‌ول در جنگل‌های زاگرس شمالی و همچنین بررسی رقابت بین­ گونه­ ای آنها در جنگل‌های اطراف بانۀ کردستان انجام گرفت. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از شش قطعه نمونۀ یک‌هکتاری به ابعاد 100*100 متر که به‌صورت تصادفی انتخاب شدند، انجام گرفت. در داخل این قطعه‌ نمونه‌ها، نوع گونه‌ها و مختصات مکانی درختان بلوط به‌روش فاصله- آزیموت تعیین شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از حالت‌های تک‌متغیره و دومتغیرۀ آمارۀ او-‌رینگ به‌ترتیب به‌منظور بررسی الگوی مکانی و کنش متقابل گونه‌های مختلف جنس بلوط انجام گرفت. نتایج نشان داد که الگوی کلی پراکنش پایه‌های بلوط در مقیاس مکانی کوچک یعنی حداکثر تا فاصلۀ 15 متری کپه‌‌ای است، ولی با بزرگ شدن مقیاس بررسی به‌سمت الگوی تصادفی میل می‌کند. بررسی رقابت بین‌گونه‌ای و کنش متقابل گونه‌های مختلف جنس بلوط نیز نشان داد که رقابت معنی‌داری بین آنها وجود ندارد و در بیشتر موارد اثر متقابل از نوع مستقل یا در نهایت جاذبه است. دانه‌زاد بودن اغلب توده‌ها، همگنی رویشگاه و نبود رقابت بین‌گونه‌ای از عوامل مؤثر در شکل دادن الگوی پراکنش بینابینی کپه‌ای- تصادفی بلوط‌ها تعیین شد. با توجه به نبود رقابت معنادار بین پایه‌های این سه گونۀ بلوط، هر گونه دخالت با هدف احیا و غنی‌سازی این توده‌ها باید با رعایت آمیختگی فردی و حفظ الگوی پراکنش کپه ای- تصادفی انجام گیرد و از تک‌کِشتی پرهیز شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial patterns and inter-specific competition of three oak species in the Baneh forests of western Iran

نویسندگان [English]

  • R. Akhavan 1
  • M. Khanhasani 2
  • Y. Khodakarami 2
1 Assoc. Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, I.R. Iran
2 Senior Research Expert, Forests and Rangelands Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Analyzing the spatial patterns of individuals and the interaction between them are essential for understanding the spatial and temporal dynamics of plant populations. This research was conducted to study the spatial patterns and interaction of three oak species (Quercus brantii Lindl., Q. infectoria Oliv. and Q. libani Oliv.) in Baneh forests of northern Zagros region of Iran. Data collection was done using six one- hectare square sample plots which randomly selected and fully mapped. Spatial patterns and spatial association of different oak species were then analyzed using O- ring univariate and bivariate statistics, respectively. Results showed that the general spatial patterns of the trees in total and at larger scales were random, while at small scales was clumped at least up to 15 m. Spatial association analyses revealed that there was no significant inter-specific competition among the three oak species, where the spatial association was positive (attraction) at small scales (up to 5 m) or independence at larger scales. It is concluded that clustered- random pattern is due to high forest origin of the most studied stands, homogeneity of the habitat, and lack of interspecific competition among the three oak species in the study area. Whereas there is no significant interspecific competition among the three oak species, every intervention in order to enrichment and restoration of these stands should be based on keeping clustered- random spatial pattern and making individual species mixture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • O- ring statistic
  • spatial patterns
  • interaction
  • Oak tree
  • Zagros forests