TY - JOUR ID - 91278 TI - اثر تخریب و بهره‌برداری سنتی جنگل در شیب‌های مختلف بر رواناب و رسوب در جنگل‌های زاگرس (مطالعۀ موردی: محدودۀ سورگه در منطقۀ حفاظت‌شدۀ مانشت و قلارنگ استان ایلام) JO - نشریه جنگل و فرآورده های چوب JA - JFWP LA - fa SN - 5052-2008 AU - رضایی پور, محمد AU - جورغلامی, مقداد AU - خلیقی سیگارودی, شهرام AU - عطارد, پدرام AU - رستمی‌نیا, محمود AD - دانشجوی دکتری مهندسی جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران. AD - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران AD - دانشیار گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران AD - دانشیار گروه آب و خاک، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران. Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 75 IS - 4 SP - 321 EP - 330 KW - بهره‌برداری سنتی جنگل KW - رواناب KW - رسوب KW - شیب KW - مانشت و قلارنگ DO - 10.22059/jfwp.2022.343889.1213 N2 - این پژوهش با هدف بررسی اثر تخریب ناشی از بهره‌برداری سنتی جنگل بر رواناب و رسوب در پی تغییر برخی ویژگی‌های خاک در ناحیۀ رویشی زاگرس در منطقة حفاظت‌شدۀ مانشت و قلارنگ در شمال شهر ایلام انجام گرفت. براساس اهداف تحقیق، تیمارهای جنگل تخریب‌شده، جنگل دست‌نخورده (شاهد) و اراضی کشاورزی در منطقه در سه شیب (15، 25 و 35 درصد) و هر کدام در سه تکرار در نظر گرفته شد. در این تحقیق رواناب و رسوب ناشی از بارش‌های طبیعی بررسی شد. برای بررسی تأثیر پوشش گیاهی بر مقدار رواناب و رسوب از آزمون تجزیۀ واریانس، برای مقایسۀ میانگین‌ها از آزمون دانکن و برای تعیین معنی‌داری و حد تأثیر هر یک از متغیرهای اندازه‌گیری‌شده در خاک بر مقدار رواناب و رسوب از روش همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش شیب، نفوذ آب در خاک کاهش می‌یابد و در نتیجه رواناب و رسوب بیشتری تولید می‌شود. مقدار رواناب، رسوب و ضریب رواناب در اراضی تخریب‌یافتۀ جنگلی بیشتر از تیمار جنگل دست‌نخورده (شاهد) و اراضی کشاورزی است. در اراضی تخریب‌یافتۀ جنگلی مقدار رواناب 43/5 میلی‌متر و مقدار رسوب 3671/0 تن در هکتار، در اراضی جنگل دست‌نخورده (شاهد) مقدار رواناب 33/0 میلی‌متر و مقدار رسوب 0019/0 تن در هکتار و در اراضی کشاورزی مقدار رواناب 22/0 میلی‌متر و مقدار رسوب 004/0 تن در هکتار محاسبه شد. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که به‌ترتیب پارامترهای اسیدیته، درصد رس و درصد سیلت با مقدار رواناب همبستگی مثبت و درصد ماسه همبستگی منفی دارند. پارامترهای اسیدیته و درصد سیلت همبستگی مثبت و درصد ماسه همبستگی منفی با مقدار رسوب دارند. با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان نتیجه‌گیری کرد که از بین بردن یا تغییر کاربری پوشش گیاهی به‌ویژه پوشش جنگلی، نفوذپذیری خاک را کاهش و در نتیجه مقدار رواناب و رسوب خاک را افزایش می‌دهد. بنابراین با حفظ، احیا و توسعۀ درختان و درختچه‌های جنگلی و نیز جلوگیری از تغییر کاربری این اراضی به کشاورزی به‌ویژه در اراضی شیبدار جنگلی می‌توان از تولید رواناب و رسوب جلوگیری کرد. UR - https://jfwp.ut.ac.ir/article_91278.html L1 - https://jfwp.ut.ac.ir/article_91278_0943480c2bfb720fef936679b439a10e.pdf ER -